Jak dobrze wiecie, technologia litowo-jonowa to nasz chleb powszedni. Nie każdy jednak zdaje sobie sprawę, jak bardzo powszechna jest ona w życiu każdego z nas. Bateria litowo-jonowa to przecież nie tylko laptopy, ale i elektronarzędzia, odkurzacze, drony, a nawet samochody. Dzisiaj dowiemy się czym tak naprawdę są baterie li-ion i dlaczego są tak powszechne.
Historia rozwoju technologii li-ion
Już na początku XX wieku zauważono duży potencjał litu jako tworzywa baterii. Jest to metal o najmniejszej gęstości, dużym potencjale elektrochemicznym i wysokim stosunku energii do masy. Amerykański fizyk chemiczny George Newton Lewis rozpoczął eksperymenty z litowymi bateriami już w roku 1912, lecz dopiero w 1970 roku baterie litowe pojawiły się na rynku. Pierwszy ważny skok w kierunku ogniw litowo-jonowych nastąpił w roku 1979. Profesor John Goodenough oraz Koichi Mizushima na Uniwersytecie Oksfordzkim stworzyli nowy rodzaj baterii litowej w której lit mógł wędrować przez baterię z jednej elektrody w drugą w postaci jonów. Rozwiązanie to jest bazą dla obecnych baterii litowo-jonowych. Poniżej schemat działania baterii. Podczas ładowania jony litu przemieszczają się z węglowej anody do katody z tlenku litu i innego metalu i są tam przechowywane. Podczas rozładowania proces ten się odwraca… ale o samej budowie i działaniu za chwilę.
Pierwszej komercyjnej baterii litowo-jonowej doczekaliśmy się jednak dopiero w 1991 roku. Wprowadziło ją Sony w swoich kamerach, a kolejne firmy podążyły śladami japońskiego giganta. Szybko dostrzeżono wielką przewagę technologii litowo-jonowej nad dominującą wówczas niklowo-kadmową. Atutem była nie tylko wysoka gęstość, pozwalająca na zgromadzenie dwukrotnie większego ładunku w baterii o takim samym rozmiarze, ale i wysokie napięcie ogniwa na poziomie 3.6V. Ogniwa niklowo-kadmowe uzyskiwały napięcie 1.2V, więc potrzebowalibyśmy trzech, by uzyskać podobne napięcie. Dodatkowe zalety, które popchnęły li-ion do przodu to brak efektu pamięci, niska szkodliwość dla środowiska oraz wolniejsze samorozładowanie.
Budowa baterii litowo-jonowej.
Na samym początku wypadałoby rozgraniczyć dwa pojęcia, którymi będziemy się posługiwać w tym segmencie – ogniwo i bateria.
Ogniwo – podstawowe urządzenie przeznaczone do magazynowania energii składające się z elektrod, separatora i elektrolitu. W teorii samo ogniwo mogłoby funkcjonować jako bateria, jednak w przypadku ogniw litowo-jonowych byłoby to niebezpieczne, między innymi ze względu na ryzyko przegrzewania. Ogniwo litowo-jonowe może przybierać różne kształty, jednak zdecydowanie najczęściej używana jest forma ogniwa cylindrycznego 18650. Liczba ta oznacza wymiary – około 18 mm średnicy i 65 mm długości. Takie ogniwa osiągają maksymalną pojemność 3500 mAh, jednak prąd jaki mogą oddawać może się różnić w zależności od ich budowy. Ogniwa mogą mieć inną strukturę chemiczną, co znacznie wpływa na ich parametry. Najpopularniejszą wersją jest litowo-kobaltowa, ale do budowy ogniw mogą być użyte m.in. mangan, tytan, aluminium, czy nikiel w różnych mieszankach i proporcjach. Większość tych opcji jest jednak nieopłacalna.
Bateria (akumulator) – bateria to urządzenie służące do magazynowania energii elektrycznej i przystosowane do oddawania tej energii w bezpieczny sposób. Na potrzeby artykułu ograniczamy się tylko do definicji baterii litowo-jonowej, która jest baterią wielokrotnego użytku – można ją ładować i rozładowywać.
Bateria może składać się z dowolnej ilości ogniw. Większość baterii litowo-jonowych składa się właśnie ze wspomnianych wcześniej ogniw 18650 łączonych szeregowo w wyższe napięcia. Te same ogniwa mogą tworzyć zarówno baterię do laptopa o napięciu 10,8V (6 ogniw, łączonych 3S2P, czyli 3 szeregowo i 2 równolegle), jak i ogromną baterię Tesli P100D napięciu ponad 400V i mocy maksymalnej 451 kW. Bateria ta składa się z ponad 7000 ogniw typu 18650, podobnych jak na zdjęciu powyżej! Wszystko jednak wskazuje na to, że technologia ta zostanie zmieniona na inny typ li-ion. Tesla przy współpracy z Panasonic opracowuje nowy rodzaj ogniwa w formacie 2170 i z inną strukturą chemiczną. Póki co jednak plan ten jest ograniczony tylko do Tesli Model 3, pierwszego samochodu budżetowego amerykańskiego pioniera technologii.
Wydajność i żywotność baterii litowo-jonowej
Czas pracy akumulatora litowo-jonowego jest zależny od dwóch kwestii:
-pojemność
-zużycie energii
Pojemność w przypadku baterii li-ion wyrażamy najczęściej w mAh i w przypadku każdej baterii ulega zmianie na skutek użytkowania. Fabryczna pojemność maksymalna baterii do laptopa na poziomie np. 4400 mAh po roku użytkowania może już być zmniejszona np. do 4000 mAh. To oczywiście bezpośrednio wpływa na czas pracy urządzenia. Jeśli chcecie dowiedzieć się nieco więcej o pojemności baterii, zajrzyjcie do naszego artykułu poświęconego właśnie temu tematowi.
Drugi aspekt to zużycie energii. W przypadku laptopa, lub telefonu, zużycie energii może wynikać z bardzo wielu aspektów, takich jak jasność ekranu, zużycie procesora, korzystanie z internetu, a nawet z temperatury i wieku samego urządzenia. W zależności od każdego z tych warunków czas pracy może się różnić diametralnie. Należy także pamiętać, że bateria litowo-jonowa traci ładunek także w spoczynku.
Każdy akumulator jest podatny na starzenie i te tworzone w technologii li-ion nie są wyjątkiem. Ich żywotność jednak może się znacznie różnić w zależności od intensywności i poprawności użytkowania. Bardzo częstym przypadkiem jest, że identyczny akumulator u jednej osoby przetrwa 1,5 roku, a u innej nawet 5 lat. Krótszy żywot baterii bardzo często wynika z nieodpowiedniego korzystania. Najbardziej szkodliwym błędem, jaki można popełnić jest doprowadzenie do głębokiego rozładowania poprzez wyładowanie baterii do 0% i pozostawienie jej w tym stanie przez dłuższy czas.
Niestety, bardzo często zupełnie nieświadomym działaniem mocno szkodzimy baterii i zamiast 3 lat, odmawia nam ona współpracy po roku. Jeśli chcecie się dowiedzieć więcej o poprawnej obsłudze akumulatora, zajrzycie do naszego poradnika – Jak korzystać z baterii.
Dalszy rozwój baterii litowo-jonowej?
Co prawda, technologia li-ion i podobna jej litowo-polimerowa wciąż zdecydowanie dominują w większości urządzeń przenośnych, ale nie oznacza to, że nie szykują nam się pewne postępy. Na horyzoncie mamy co najmniej kilka usprawnień, które mogą jeszcze bardziej pchnąć do przodu technologię mobilną. Na pewno jednym z nich jest wspomniana wcześniej nowa technologia tworzona przez Teslę. Na horyzoncie także pojawiły się usprawnienia związane z wykorzystaniem grafenu. Jeśli tylko uda się odnaleźć prostą i tanią metodę uzyskiwania grafenu, może on z pewnością być wykorzystany do usprawnienia ogniw litowo-jonowych. O grafenie w bateriach także przeczytacie w naszym artykule. Na daną chwilę jednak będziemy się już żegnać, mamy nadzieję, że wystarczająco rozświetliliśmy kwestię li-ion, ale jeśli macie jakiekolwiek pytania, śmiało zadawajcie w komentarzach.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz